Interlandelijke adoptie: Sturingsmodellen en ontkenning

In deze publicatie vragen wij uw aandacht voor het advies van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) uit 2016. De minister heeft het advies helaas terzijde gelegd. Tijdens het algemeen overleg van 24 januari 2019 werden er door de aanwezige parlementariërs echter nog steeds vragen gesteld over het rapport aan de minister. Men is van mening dat een aantal vragen die gesteld zijn niet afdoende beantwoord zijn, ook werden er grote zorgen geuit over de conclusies van het rapport. UAI staat  volledig achter het RSJ rapport.

Graag lichten wij de belangrijkste elementen van het van oorsprong 98 pagina’s tellende rapport “Bezinning op Interlandelijk Adoptie” toe.

Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ)

De Minister van Veiligheid en Justitie heeft de RSJ gevraagd om te adviseren over een aantal mogelijke toekomstscenario’s voor het interlandelijke adoptiestelsel. Andersson Elffers Felix (AEF) heeft de opdracht gekregen om deze toekomstscenario’s te ontwikkelen. Deze vier scenario’s gaan uit van het huidige interlandelijke adoptiestelsel en hebben betrekking op de aansturing en controle ervan.

Scenario’s

In het rapport van AEF worden vier scenario’s gepresenteerd.

  • Scenario 1: ‘Optimaliseren huidige model’ Dit scenario blijft zo dicht mogelijk bij de huidige situatie. De huidige partijen blijven bestaan en alle rollen blijven intact. De kern van dit scenario is gedragsverandering op eigen initiatief bij de verschillende spelers.
  • Scenario 2: ‘Overheid stuurt op het systeem’ Het stelsel wordt niet fundamenteel hervormd. De huidige partijen blijven bestaan, en zij dragen dezelfde verantwoordelijkheden. De invulling van de verantwoordelijkheden verandert in dit scenario wel. De overheid stelt meer kaders, maar neemt ook meer afstand van de uitvoering.
  • Scenario 3: ‘Minder spelers’ In dit scenario zullen er minder vergunninghouders komen (via bv. minimum aantal matches) en zal het toezicht door de overheid gebundeld worden.
  • Scenario 4: ‘Een publieke dienst’ In dit scenario wordt interlandelijke adoptie een publieke aangelegenheid: de gehele keten wordt door de overheid in beheer genomen.

Conclusie over scenario’s

De RSJ concludeert echter dat alle vier de scenario’s onvoldoende de gesignaleerde knelpunten verbeteren. Verschillende knelpunten kunnen niet opgelost worden omdat deze zodanig van aard zijn dat ze niet zijn op te lossen door een andere inrichting of sturing van het stelsel van interlandelijke adoptie. De RSJ adviseert om geen van de vier door AEF gepresenteerde scenario’s te kiezen en adviseert de minister een vijfde scenario ‘Gezin in land van herkomst’  omdat de RSJ meent dat interlandelijke adoptie niet het beste middel is om deze kinderen te beschermen.

Knelpunten

  • In het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) en het Haagse adoptieverdrag staat voorop dat de rechten en belangen van een kind het beste beschermd worden door opvang van het kind in een gezin in het eigen land. Het vergt een jeugd beschermingssysteem in het land van herkomst om alternatieven voor interlandelijke adoptie te kunnen vinden. Vaak is dat systeem zwak.
  • Uit onderzoek blijkt ook dat interlandelijke adoptie een negatief effect heeft op de opbouw van het jeugd beschermingssysteem in het land van herkomst. Onbedoeld zorgt interlandelijke adoptie ervoor dat kinderen lokaal minder goede jeugdbescherming ontvangen dan mogelijk zou zijn zonder interlandelijke adoptie.
  • Verder staan er financiële belangen op het spel bij interlandelijke adoptie. Deze brengen risico’s op illegale en ongewenste praktijken met zich mee.
  • Deze risico’s maken de noodzaak tot toezicht groter. Het toezicht op het adoptieproces en de controle op het Haagse verdrag is echter zeer beperkt.
  • In een aantal landen spelen specifieke knelpunten (China, de V.S en EU-landen).
  • Er is veel kritiek op de kwaliteit van het adoptieproces.
  • Het welzijn van adoptiekinderen kan te lijden hebben onder onveilige gehechtheid.

Naast een advies over de fundamentele vraag over interlandelijke adoptie en een advies over de door AEF gepresenteerde toekomstscenario’s doet de RSJ de volgende aanbevelingen.

Los van de vijf besproken scenario’s en de keuze van de Minister voor de toekomst, adviseert de RSJ om de samenwerking met landen waarin grote specifieke knelpunten spelen direct te beëindigen. Het gaat om China (toezicht door CA en vergunninghouders niet mogelijk), de VS (schendt intentie van verdragsbepaling m.b.t. het subsidiariteitsbeginsel en de vrijelijk gegeven toestemming) en EU-landen van herkomst (subsidiariteitsbeginsel).

De RSJ roept de Minister op de fundamentele discussie over adoptie met de Tweede Kamer te voeren en niet alleen de discussie over sturingsmodellen en uitvoering. Bij alle gevoeligheden die de discussie over interlandelijke adoptie kenmerken benadrukt de RSJ dat deze discussie op basis van argumenten gevoerd moet worden. Dit advies beoogt daaraan bij te dragen.

Interlandelijke adoptie is een complex onderwerp waarbij naast het belang van het kind ook andere belangen een rol spelen, zoals het belang van de wensouders. De verschillende belangen maken het onderwerp politiek ingewikkeld. De RSJ doet een beroep op de Minister om de belangen van de kinderen in het buitenland die bescherming nodig hebben voorop te stellen (ook al, of juist omdat zij zich niet zelf kunnen laten horen). De RSJ hoopt dat de Minister op korte termijn bereid is om een beleidskeuze te maken die de rechten van deze kinderen (uit het IVRK) en daarmee die kinderen zelf beter beschermd.

De minister heeft besloten om medio 2020 met een nieuw normenkader te komen en het advies van de RSJ niet op te volgen, wij doen hierbij een dringend verzoek om de discussie op inhoud aan te gaan en het negeren van het RSJ advies te heroverwegen.

Bronnen en brieven:

Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) “Bezinning op Interlandelijk Adoptie”

https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2016Z20094&did=2016D41456

Op 4 december 2017 hebben wij middels dit schrijven, samen met 23 organisaties, de Vaste Kamercommissie Veiligheid en Justitie onze steun aan het rapport betuigd:

http://www.unitedadoptees.org/wp-content/uploads/2018/12/Brief-Vaste-Kamer-Commissie-Justitie-2017.pdf

Aan de brief van 4 december 2017 hebben wij op 11 december 2018 een vervolg gegeven:

http://www.unitedadoptees.org/wp-content/uploads/2018/12/Letter-UAI-December-2018-FINAL.pdf

 

Donatie

Onze werkzaamheden brengen onkosten met zich mee. U kunt ons steunen met een donatie via paypal,

http://www.unitedadoptees.org/nl/donaties/

Of kunt u een bijdrage overmaken op bankrekeningnummer NL54 RABO 0118 6545 27 EUR t.n.v. Stichting United Adoptees International